Acil durum hayati bir tehlikenin var olduğu ve hayatı korumanın gerektiği bir süreç olarak tanımlanabilir. Acil durum uyarısı ile etkilenmiş bir insan çoğunlukla ilkel duygularla hareket etmek ister. Kaçma, binayı terk etme, bina dışında açık alana yönelme eğilimindedir.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te Acil Durum şöyle tanımlanmaktadır: “Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz halidir."
Konu insan hayatı olunca, tüm disiplinlerin ve sistemlerin koordinasyon halinde, en az hatayla ve sorunsuz çalışması gerekir. Sorun/hata olmaması için de bu sistemlerin tümünün normal işletme koşullarında izlenebilir ve denetlenebilir olması gerekmektedir. Acil durum anında, hayat koruma amacıyla kullanılacak her sistemin hatalara (elektrik, elektronik, mekanik, vs.) karşı tedbirleri alınmış ve denetlenmiş olması gerekmektedir.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te tanımlanan binalarda yangın alarm sistemlerinin tesis edilmesi zorunludur. Uluslararası standartlara uygun ve bu standartların ilgili maddelerine uygunluğu sertifikalandırılmış olan ürünlerden oluşan yangın alarm sistemleri, tüm hatalara karşı denetlenebilir ve kesintisiz çalışma özelliğine sahip sistemlerdir. Bu nedenle en güvenilir sistem olarak kabul edilmektedir. Yangın alarm sistemi, acil durum anında diğer tüm disiplinleri de yöneten bir sistem haline gelmektedir. Önce “alarm verme” fonksiyonu olarak sesli ve/veya ışıklı uyarı cihazların devreye girmesiyle başlayan bir dizi süreci yönetmektedir.
Alarmın teyit edilmesi ile insanları uyarmak sesli/ışıklı uyarı cihazlarının devre girmesi, kaçış yollarının dumandan arındırılması, kaçış yolu güzergâhındaki kilitli kapıların ve turnikelerin açılması gibi işlemler yangın alarm sistemi tarafından bir senaryo dahilinde yapılmaktadır. Yangın alarmının sağlıklı tespit edilip ilgili senaryoların hazırlanmasında algılama ve alarm zon planlaması çok önemlidir.
Acil durum senaryosu genelde, binanın yapısı, sınıfı, kullanıcı yükü gibi durumlar dikkate alınarak, binanın tüm inşaî, mekanik ve elektrik açısından binayı bilen bir otorite tarafından yapılmaktadır. Acil durumda hangi cihazların ne biçimde çalışacağı, açılacağı veya kapatılacağı bu senaryo planlamasında belirlenmektedir. Bu senaryonun özeti niteliğinde bir senaryo matriksi, yine bu otorite tarafından yayımlanır. Bu otorite genelde Yangın Danışmanı olmaktadır. Yangın alarm sistemini kuran, programlama hizmetini veren teknik adam ise bu senaryo matriksine göre sistem programlamasını yapmaktadır.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in 82. Maddesinde acil durum kontrol sistemleri listelenmiştir:
“Acil durum kontrol sistemleri
MADDE 82- (1) Yangın hâlinde otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarını yerine getirecek acil durum kontrol sisteminin;
ç) Acil durum aydınlatma kontrol işlemlerini gerçekleştirmesi,
(2) Acil durum kontrol işlemleri, yangın alarm sisteminin donanım ve yazılım bütünlüğü içerisinde bulunan kontrol birimleri ile gerçekleştirilir. Kontrol edilen sistemin ve cihazlar ile ilişkisi bulunan güvenlik sistemlerinin, bina otomasyon sistemleri gibi diğer sistemler tarafından yapılabilecek her türlü kontrol ve kumanda işlemlerinin, yangın veya benzeri bir acil durumda yangın kontrol panelinden yapılacak acil durum kontrol işlemlerini hiçbir şekilde engellememesi gerekir.”
Bunun yanında TS CEN/TS 54-14 Standardı’nın 13. Maddesinde, yangın alarm sisteminin diğer sistemler ile ilgili etkileşimini anlatılmaktadır;
13 Diğer yangından korunma sistemlerinin çalıştırılması
13.1 Genel
Yangın algılama ve alarm sistemi aşağıdaki gibi diğer yangından korunma sistemlerine başlatma sinyalleri göndermek için kullanılabilir:
Diğer yangından korunma sistemlerinin çalışması veya arızalanması yangın algılama sisteminin doğru çalışmasını veya başka sistemlere sinyal vermesini tehlikeye atmamalıdır.
Diğer sistemlere bağlantı için millî şartlar olabilir. Bu kılavuzun tavsiyeleri söz konusu sistemlerin yangın algılama ve alarm sistemine getireceği şartları kapsamaz. Bu şartlar aşağıdakileri içerebilir:
Diğer yangından korunma sistemlerinin dokümantasyonunda verilen tavsiyelere ve kurallara uyulmalıdır.
Acil durum başlangıç anından itibaren, son insanın binayı sağlıklı bir şekilde terk edebilmesi için gerekli tüm tedbirler, o binanın kullanıcı yükü, yapısı, tehlike sınıfı, vb. kriterlerine göre belirlenen bir süre içinde yangın alarm sistemi yazılım ve donanım bütünlüğü içinde yönetilmektedir.
